Linotyp był urządzeniem służącym do składu drukarskiego. Miał usprawnić pracę składacza i uwolnić go od konieczności ręcznego układania czcionek.
Jak wyglądał i z czego się składał linotyp?
Był zbudowany z trzech zespołów:
- składającego,
- odlewającego,
- rozkładającego.
Każdy z nich służył do wykonywania określonej operacji w trakcie cyklu technologicznego. Ciekawostką jest to, że czynności wykonywane były jednocześnie, mimo iż linotyp nie był maszyną skomputeryzowaną (powstał w XIX w.). Dziś jest już właściwie przeżytkiem. Został wyparty przez maszyny offsetowe, w których używa się czcionek trawionych fotochemicznie na folii służącej za formę drukarską.
Zespół składający linotypu
1. Klawiatura
2. Magazyn
3. Pas transmisyjny
4. Wierszownik
7. Szufelka
Zespół składający zestawiał wiersze w pojedyncze matryce (matryce linotypowe) i kliny. Jednym z elementów tego zespołu była klawiatura (przypominająca tę z maszyny do pisania) z klawiszami liter alfabetu i cyfr. Umożliwiała sterowanie całą tą skomplikowaną, jak na owe czasy, maszyną ważącą ok. 2,5 tony.
Zespół składający odpowiadał również za mechanizm zwalniania matryc z kanałów magazynowych, zwalniania klinów oraz za zbieranie klinów i matryc w wiersze w tzw. wierszowniku. Wyposażony był także w mechanizm, który przenosił zestawione już wiersze do odlewania.
Warto dodać na marginesie, że w magazynie mieściły się znaki odpowiedniego kroju i stopnia (wielkości) pisma. Konstruktor uwzględnił możliwość składu różnorodnych druków — od czasopism po książki matematyczne.
Zespół odlewający linotypu
Przejdźmy teraz do zespołu odlewającego, którego działanie polegało na jednoczesnym justowaniu i odlewaniu wierszy. Zespół ten wyposażony był w mechanizmy justujące wiersze, a także w mechanizm odlewający, który zawierał koło z formami odlewniczymi oraz kocioł, służący do topienia stopu drukarskiego. Temperatura stopu wzrastała do ok. 200°C, dlatego potrzebny był układ chłodzący odlane już wiersze. Oczywiście wiersze mogły okazać się nierówne, ale i o tym pomyślał konstruktor, dlatego wyposażył swoje urządzenie w mechanizm obcinania wierszy do pożądanej wielkości i długości (tzw. kalibrowanie). Odlane wiersze wypychane były na tzw. szufelkę.
Zespół rozbierający służył do porządkowania użytych części. Oddzielał matrycę od klinów po odlaniu wiersza, sprawdzał matryce oraz sortował je i rozmieszczał w odpowiednich kanałach magazynowych.
Chociaż linotyp wyszedł już z użytku, a jego miejsce zajęły maszyny offsetowe, warto podkreślić, że na bazie tego urządzenia, oczywiście odpowiednio przerobionego, powstały maszyny do fotoskładu.
Autor: Jowita Podwysocka-Modrzejewska
Bibliografia:
- Współczesne polskie drukarstwo i grafika książki. Mały słownik encyklopedyczny, red. Brunon Kleszczyński, Krzysztof Racinowski, Wrocław 1982.
- http://www.iwanicki.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=221:linotyp&catid=46:slownik&Itemid=199.
- http://rafal.towarzysze.com/tag/linotyp/.
- http://zsp.szubin.pl/zadania/Pomoce/Maszynopisanie/m2.htm.
